Czytam na Umer

Wśród moich podchoinkowych upominków znalazł się zbiór listów Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory.

Urok historii miłosnej dwojga błyskotliwych autorów jest oczywisty – już artykuł, który cytowałam w październiku, zdradzał namiastkę talentów, poczucia humoru i wybitnych osobowości Osieckiej i Przybory. Dla mnie jednak swoistą bohaterką Listów na wyczerpanym papierze jest Magda Umer. Sytuująca się celowo na drugim planie – jej nazwisko nie występuje nawet na okładce – a jednak odpowiedzialna w dużym stopniu za urok całego wydawnictwa.

To Umer snuje intrygującą nić historii miłosnej, składając korespondencję Osieckiej i Przybory w spójną opowieść; to ona opatruje zapiski autorki Urody i Starszego Pana komentarzami i uściśleniami. Czyni to zresztą z bezpretensjonalnością i wdziękiem – kiedy Przybora w liście do Agnieszki wspomina o Spatifie, Umer wyjaśnia na marginesie: Spatif, czyli SPATiF - Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu, ale także legendarny Klub Aktora (...). Niektórzy artyści spędzili tam połowę swojego dorosłego życia. Pili. Jeszcze się chyba nie narkotyzowali, chociaż kto ich tam wie.

Magda Umer bierze też na siebie ciężar zderzenia uskrzydlającej miłości dwojga poetów z gorzkim i bolesnym wymiarem ich romansu (o którym wspominałam w zakończeniu tej notki). W dyplomatyczny, a przy tym naturalny i przekonujący sposób umieszcza te listy jednocześnie w dwóch przestrzeniach – literackiej i rodzinnej – i zdumiewające, jak płynnie udaje jej się to zrealizować. Twórcza redaktorka intryguje literacką wartością listów, a jednocześnie delikatnie obchodzi się z tym, co między wierszami. We wstępie do książki pisze:

Ich uczucie nie służyło właściwie nikomu oprócz nas, czytelników. Unieszczęśliwiało Bogu ducha winne dzieci, pozostawione żony i zasmarkanych z miłości, odsuniętych na boczny tor chłopców. Unieszczęśliwiło w końcu samych zakochanych. Ale z tej dziwnej miłości powstały najpiękniejsze piosenki. I do dzisiaj niejedna młoda (albo nawet i stara) dziewczyna i niejeden młody (albo nawet i stary) chłopak, kochając się w sobie, słuchają tamtych piosenek; jakby napisanych tylko dla nich i dopiero co, a nie przed wielu laty. (s. 10-11).

Magdzie Umer wreszcie zawdzięczamy błyskotliwy tytuł publikacji – dlatego to właśnie z myślą o niej piszę tę notkę. Listy Osieckiej i Przybory  – jeśli tylko sięgniecie po książkę – obronią się same, w mig ujawniając przed Wami twórczą energię obojga autorów. Ale zwróćcie uwagę i na tę cichą, a niezastąpioną narratorkę, która zechciała nie tylko odtworzyć historię znajomości Osieckiej i Przybory, ale i podzielić się z nami swoim osobistym odbiorem tych dwojga. Między syceniem oczu (i serc) żarliwymi tekstami, zauważcie tę dyskretną gawędę.

Na zakończenie uwaga o formie wydawnictwa. Tak się szczęśliwie złożyło, że pod choinką oboje z R. znaleźliśmy książki wspomnieniowo-albumowe – przyznam, że uwielbiam takie edycje! Treść listów Agnieszki i Jeremiego jest uzupełniona zdjęciami rękopisów, pocztówkami, na odwrocie których poeci zapisywali swoje wiersze, dedykacjami i szkicami... Przegląda się to wszystko wspaniale.

P.S. W dalszej kolejności w kategorii książek z pogranicza dla oka a dla głowy, do Kieszeni trafią Czarna Mańka Stanisława Staszewskiego oraz Rock-Mann, czyli jak nie zostałem saksofonistą. Stay tuned ;-)