Loszka z zaburzeniami

Boże, to jest szczyt buractwa mówić psycholożka albo socjolożka. Dla mnie to jest taka niedouczona pani psycholog w takim razie – pisze internauta na forum sjp. I ta arogancka  wypowiedź, przeczytana dziś rano, przypomniała mi o kolejnym (po ulubionym konkubinacie) – dylemacie lingwistycznym.

Psycholożki, socjolożki, filolożki pojawiają się w mediach coraz częściej – i póki co, rzadko przechodzą niezauważane. Zwykle wywołują albo pozytywny błysk w stylu: O, redakcja starannie dobiera słowa, dba o równouprawnienie albo opinię z przeciwnego bieguna: No tak, wydumany feminizm, niech jeszcze nazywają panią kominiarz "kominiarką"!

Akwarela Stiny Persson

Ja zasadniczo optuję ZA wszelkiej maści –lożkami, bo uważam, że dla funkcjonalności i bogactwa języka, dla precyzji wypowiedzi, ważne jest istnienie żeńskich form różnych profesji. Lubię wyrażać się konkretnie i dokładnie, więc wygodniej mi powiedzieć lekarka niż pani lekarz. Pamiętam zresztą, że tworząc opis swojego blogowego profilu, zawahałam się przy słowach copywriterka czy montażystka filmowa, bo chyba nigdy nie słyszałam na żywo, by ktoś używał copywritera czy montażysty w żeńskich formach. A jednak ich zastosowanie wydało mi się logiczne – ciąg doktorantka, copywriter, lobbystka, montażysta ;-) zgrzytałby mi w uszach. Zwięzła, precyzyjna informacja – a że przy tym służy równouprawnieniu, to tym lepiej.

Zgadzam się jednak, że psycholożka brzmi nieco kanciasto – może dlatego, że akurat taka postać żeńskiej formy kojarzy się również ze zdrobnieniem. Stąd, jak sądzę, głosy krytyków psycholożki, określające ją jako infantylną, pretensjonalną, niepoważną, a nade wszystko – deprecjonującą kompetencje osoby, która wykonuje zawód psychologa. W uszach niektórych psycholożka brzmi pewnie jak kuchareczka. Jakiejś filologini nie zarzucano by chyba podważania kompetencji, choć niewątpliwie brzmiałaby sztywniacko ;-)

Ciekawe jednak, że przekonanie o lekceważącym wydźwięku psycholożkl bywa tak silne, że niektóre przedstawicielki zawodu ostro się od niego odcinają. Mam w domu archiwalny numer Wysokich Obcasów (20 marca 2010), gdzie opublikowano sprostowanie:

W wywiadzie („WO” nr 563) przedstawiliśmy psychologa Zofię Milską-Wrzesińską jako psycholożkę. Było to bez wiedzy zainteresowanej, która nie identyfikuje się z takim określeniem jej roli zawodowej. Przepraszamy.

Zaskoczyło mnie to – sama nie miałabym nic przeciwko temu, by nazwano mnie filolożką. I wolę stosować psycholożkę niż panią psycholog, bo ta z kolei – w swobodnym użyciu – wydaje mi się drętwa i wydumana. Łatwiej mi wyobrazić sobie sytuację, gdy przedstawiam koleżankę: To jest Monika, psycholożka niż To jest Monika, pani psycholog. To drugie zaczyna już dla mnie brzmieć trochę jak To jest Paweł, pan stomatolog i nieuchronnie przywodzi na myśl barejowskie Mąż jest z zawodu dyrektorem ;-) I w drugą stronę – powiem: To jest Wojtek, pielęgniarz, a nie To jest Wojtek, pan pielęgniarka.
Słowem – psycholożka jest dla mnie jeszcze pąkiem, zaczątkiem pełnokrwistego słowa – mam nadzieję, że rozkwitnie i wejdzie w nawyk większości. Nie jest doskonała (skojarzenia deminutywne), ale nie mam wątpliwości, że w języku potrzebna, sama więc będę przykładać rękę (język ;-) do jej popularyzacji. Natomiast pani psycholog wydaje mi się już trochę anachroniczna i spodziewam się, że przekwitnie :-), pozostając tylko w zwrotach oficjalnych, grzecznościowych.

Na zakończenie jeszcze jedna złota myśl zaczerpnięta z forum sjp:

Końcówkę "-lożka" wymawia się zwykle przez "sz". Skojarzenie dla obu części "psycholożki" jest chyba jednoznaczne i nic tego nie zmieni - to zbitka słów: psychol i loszka (mała locha). Czy takie określenie w stosunku do kobiety nie jest obraźliwe?

I wizją loszki z zaburzeniami psychicznymi kończę dzisiejsze rozważania. A Wy, co sądzicie o feminizacji języka? Zabawię się w socjolożkę i zapytam!